Saturday, December 13, 2003




ميرزا علی معجز شبستری -الشن علياری


بو يازى آذربايجان توركجه سى وئبلاگيندان آلينيب. (هيئت نويسندگان و مترجمين آذربايجان
يازى طرفيميزدن ائديت ائديليبدير.


ميرزا علي معجز شبستري در سال 1252 هجري شمسي مقارن با 1873 ميلادي در شهر (آنزمان قريه ) شبستر در خانواده حاجي آغا به دنيا آمد . و اولين تحصيلاتش را در مكتب اصول نزد ملا علي به پايان رساند . بر طبق نوشته خودش در سن 16 سالگي پدرش فوت كرده و در سال 1267 شمسي او به استانبول نزد برادرانش رفته و 16 سال در آن شهر از راه فروش كتاب و لوازم التحرير زندگي كرده و در سن حدود 30 سالگي به وطن و زادشهر خود برگشته و در جوار مقبره شيخ محمود شبستري به مطالعه و نوشتن پرداخته.


وضعيت زندگي اجتماعي مردم را مقارن با ورودش به وطن از آثار وي ميتوان به روشني استنباط كرد :

" چون قاييتدم وطنه آچما دهانين دئديلر
دينمه ؛ دانيشما و ترپتمه زبانين دئديلر
دئديم آللاها باخين٬ ائتمه يين آخر٬ اؤلدوم
گر بو جور ائتمه يه سن ؛ چوخدو زييانبن دئديلر"


او در خاطرات خود مينويسد :”وقتي به وطن برگشتم و حال گريان وطن را ديدم شروع به نوحه خواني كردم . نوحه خواني من به مذاق عداه اي خوش نيامد حتي به هيچيك از مراسمشان همچون عروسي خيرات و ... دعوتم نكردند ولي من 26 سال تا آخر جنگيدم يعني نوشتم انهم به زبان مادري."


آري ‚ صرف نظر از 16 سال زندگي در استانبول او در اشعار و نوشته هايش زبان مادري را بعنوان عزيزترين ميراث مورد استفاده قرار داده و در اين راه از شاعر شهير آذربايجاني “صابر“ الهام گرفته و جائيكه صابر

"شاعيرم٬ چونكو وظيفه م بودور اشعار يازيم
گوردويوم نيك-و بدي ائيله ييم ايظهار٬ يازيم "


را در اشعارش آورده معجز نيز دليل تكفير ش را بدين نحو بيان نموده است:

"بوغدايا ساري دئديم ، قيرا قارا ، شيره سفيد
او جهتدن من بئله بىدين-و ايمان اولموشام"


او در هر كدام از اشعارش طنز گونه به بيان يك مسئله اجتمائي پرداخته كه از آن جمله عنوان كردن تحصيل زنان در دوراني است كه تحصيل براي اين قشر كفر شناخته شده بود.وي در اين راه با اعتقاد به اينكه : تكذين جهلي اولماسا زايل اوغلي اولماز تمدنه مايل با وجود مخالفت عمادالسلطنه محسني مدير فرهنگ وقت آذربايجان تلاش دامنه داري در تاسيس مدرسه دخترانه انجام داده كه اين تلاش با موفقيت همراه بوده است .

نه ليره و نه مانات و نه پنجهئزاريم وار
پيياله وئر منه ساقي٬ گر ائعتيباريم وار
نه بنگىيم، نه پلاكئش، نه شيره كئش ، نه فيلان
نه بابىيم نه طبيعي، نه جارياريم وار
قناعتيمله گئچيننه م بقدر-ى ايمكان من
برايي اينكئ نه تييلوم ، نه شينده واريم وار.( تيل و شينده وار اسم روستا هستند)
نه قولچوماغم ، نه عاجيز، نه ده كى اربابم.
نه قورخارام ، نه چكيللم ، اوجا ديواريم وار


سرانجام در سال 1933 ميلادي به دليل كهولت و ناامني حاكم مجبور به ترك زادگاهش شده و به نزد يك از بستگانش در شاهرود رفته و در سال 1934 در آ نجا وفات نمود.

روحش شاد.




گئديره م كربلا زييارتي´نه


هر كس ايستير حشر گونونده نجات
اوجا آوازيلن دئسين بو سؤزو
بر محمد و آل او صلوات

عوورته سؤيله ديم اؤچ ايل اوول
گئديره م كربلا زييارتي´نه
اللي تومانه آلميشام بير آت

دئدي واردير اگر سنين پولون
بير قويون آل ائده ك قووورماليق
آلديغين آتي سات٬ باشين قوي يات

دئديم آند اولسون حضرت-ى عبباس´ه
ديشلرين كلبتينيله چكه ره م
ساكيت اول٬ دينمه بىحيا آروات

دئدي كى آلميسان قووورماليق
آلما، آمما كى كؤينه ييم يوخدور
ييرتيليبدير باشيمداكي چارقات

سؤيله ديم سن عزيزمي سن يا زئينب
يا سكينه و يا خانوم-ى كولثوم؟
شام´ه عوريان گئديردي اول حضرات

دئدي خوب٬ من ده شام اسيري كيمي
آج سوسوز بو خرابه ده ياتارام
هم ده يورقانيميز اولوب ايسقاط

كورسو يورقانيني گره ك ياماياق
و آلاق هئيزوم٬ هم ذوغال-و وليم
لازيم اولماز مي ائوده چاي-و نبات؟

دئديم ائي بىحيا گؤرورسن كى
وئرميره م من كؤره كچىنين بورجون
وار اونا ايندي بورجوم اللي مانات

سني آلله´ه تاپشيريب گئديره م
آغزيوي آچ٬ قيشلاريوي اوزات
ريزقه ضاميندير قاضي الحاجات

دئدي سن دوش آشاغا آتيندان
سا ت اونو٬ وئر چؤره كچىنين بورجون
نه مني٬ نه اوشاقلاري آغلات

بيلميسن جار چكيبله كتده منه
فيكريمي آنلاييب اناث-و ذوكور
هم دئييرله حقيره كبله عيبات

ائشيديب بو سؤزو اوزاتدي الين
دئدي كبلايي ايلتيماس-ى دوعا
بنده ده سؤيله ديم به شرط-ى حيات

بيز بو صؤحبتده ناگهان خبباز
دئدي سلام علئيك كبله عيباد
ايچه ري داخيل اولدو الده چوخات

دئديم ايله ش٬ گوره ك نه وار نه يوخ
يوخاري باشدا ايله شيب چوبوغو
دولدوروب چكدي٬ سؤيله دي هئيهات

گئده جكسن دئدي ، دئييرله بوگون
عتبات´ه، دئديم بلي حتتا
آلميشام آت٬ وئرميشم خئيرات

دئدي آند اولسون حضرت-ى عبباس´ه
آتاوي يانديريب پولو آلارام
دورگونان زحمت اولماسا٬ آتي سات

من دئديم آتي ساتمارام هرگيز
قويورام بو ائوي يانيندا گيروو
اولارام باز عازيم-ى عتبات

ائوين هر بير يئرين گزيب خبباز
ائوي قويدوم اونون يانيندا گيروو
يوز چؤووردوم به سو-يي شطط-ى فرات

قافيله چون يئتيشدي گوگان´ه
گئجه ني اوردا ائيله ديك منزيل
صوبح دوروب ناگهان گؤردوم آت

اوزاديب ال آياغي ترپه شمير
قؤيروغوندان توتوب دئديم من اؤلوم
گؤزلرين آچ٬ آياغا دور٬ آز يات

چون طويله بير آز ايشيقلاندي
ديققتيله باخيب اول حئيوانه
گؤردوم افسوس٬ ائيله ييبدي وفات

ايكي اللي باشيما هئي ووردوم
دئديم ائي واي٬ ييخيلدي ائويم
اؤلدو آت٬ قالدي مات كبله عيبات

قاييدا بيلمه ديم ائوه٬ قالديم
مات-و مبهوت شهر-ى گووگان´دا
آخير آلديم اله قلمله داوات

عوورته ماجراني آنلاتديم
يازدي گل كنده، چون يئتيشديم من
قولونو سالدي بوينوما آروات

ديره دي گؤزلرين گؤزوم ايچينه
دئدي كبلايي ايلتيماس-ى دوعا
دئديم اي بىحيا به شرط-ى حيات

الغرض گلدي وعده-يى حوججت
مرد-ى خبباز صاحيب اولدو ائوه
دئدي الفاتحه مع الصلوات


اما شعري ديگر از ميرزا علي معجز شبستري

به خاطر ارادتي كه اينجانب به اين شاعر طنز نويس دارم به دليل توانائي ايشان بر بيان ساده و زيباي واقعيات تلخ حاكم بر جامعه زمان خود


يا شئيخ ائتمه غورغوره


واعيظ دييه رله مؤعتقيد-ى كوه-ى قافدير
ديو-ى سفيد تك چون اونون قلبي صافدير

آب-ى حمماميله آلار هر وقت دستماز
آلماز ووضو گولابيله٬ چونكو موضافدير

يوخ ائعتيباري خيططه-يى ايراندا مؤعجوزا
قارپيز كيمي اونون كى عوذاري زيلافدير

اؤرتر قبيح عمللرين اوستون٬ جناب-ى ريش
مؤمينلرين محاسيني ميثل-ى لحافدير

يا شئيخ ائتمه غورغوره٬ صوبح اولماييب هله
قلياني چك٬ اذان اوخويان فونقيرافدير(گرامافون)

ساعتده اون آغاج طئي ائده ر اوتول٬ ائي آقا (اتومبيل)
حرف-ى صحيحدير بو٬ نه لاف-و گزافدير

نه سوننودور٬ نه روسدو٬ و نه ائرمني شوفئر
باشين يارار هر ايل٬ آدي عبدولمنافدير

اينجيتمه جانيوي٬ اؤزوو سالما زحمته
بو عصرده كجاوه يه مينمك خلافدير

معشوقو گؤرمه يه مگر عاشيق ياواش گئده ر
آقامين ايدديعاسي دئمك محض لافدير

عئشق ائيله ميش موحاصيره حيصن-ى شوعورومو
تقصير ائده گر عاشيق-ى مجنون٬ موعافدير